سفر غذا(پایه هفتم)

مادراین یادداشت به سفر غذا در بدن ما و مراحل گوارش آن ومواد مورد نیاز بدن می پردازیم.

برای مطالب بیشتر به ادامه مطالب بروید.

1 .اهمیت دستگاه گوارش در بدن انسان را بنویسید .

بسیاری از غذاها به همان صورت که مصرف شده اند قابل استفاده

سلول ها نیستند و باید تغییراتی در آن ها صورت بگیرد. بنابراین بدن ما باید دستگاهی داشته باشد تا بتواند با تبدیل آن ها به مواد ضروری نیازهای خود را تامین کند . این دستگاه را دستگاه گوارش می گویند .

2. چه اعمالی در دستگاه گوارش انجام می شود ؟

الف ( گوارش : تغییراتی )شیمیایی و فیزیکی ( که روی غذا صورت می گیردو باعث می شود مواد مغذی آن ها وارد خون شوند یعنی غذا را به مولکول های قابل جذب تبدیل می کنند .

ب ( بَلع : فروبردن غذا از دهان به معده  پ ( جذب : عبور مولکول های ریز مواد از غشای سلول ها و وارد شدن به آن ها  ت ( دفع مدفوع : خروج مواد گوارش نیافته از بدن

3. انواع گوارش را نام ببرید . هر یک را توضیح دهید و بنوسید توسط چه قسمت ها یا موادی انجام می شوند ؟
الف ( گوارش فیزیکی : تغییرات فیزیکی به منظور خرد کردن غذا برای افزایش تماس آن با شیره های گوارشی صورت می
گیرد. این کار را نخست دندان ها و سپس ماهیچه های دیواره ی لوله گوارش انجام می دهند.
ب ( گوارش شیمیایی : ایجاد تغییرات شیمیایی بر روی غذا های خرد شده و تبدیل آن ها به مواد قابل جذب . ایجاد تغییرات
شیمیایی بر عهده ی موادی است که آنزیم نام داشته و در شیره های گوارشی وجود دارند.
نکته : آب ، مواد معدنی و ویتامین ها نیاز به گوارش نداشته و مستقیما جذب می شوند ولی لیپید ها ، پروتئین ها و قندها بایدابتدا هضم ) گوارش ( شوند تا قابل جذب گردند .
4. اجزای دستگاه گوارش را نام ببرید .
الف ( لوله گوارش : بخشی از دستگاه گوارش ما لوله ای پر پیچ و خم است که از دهان شروع
و به مخرج ختم می شود . این لوله شامل : دهان ، حلق ، مری ، معده ، روده باریک ،
روده بزرگ و مخرج می باشد . هر یک از این بخش ها کار مشخصی دارند .
ب ( غده های گوارشی : بخش دیگر دستگاه گوارش اندام هایی اند که در اطراف
لوله گوارش هستند و با آن ارتباط دارند و شامل غده های بزاقی ، پانکراس
) لوزالمعده ( ، کبد )جگر( و کیسه صفرا می باشند .
نکته : دیواره لوله ی گوارش از سه نوع بافت پیوندی ، ماهیچه ای و پوششی ساخته شده است .

5. دهان از چه قسمت هایی تشکیل شده است ؟ و وظیفه ی هر کدام از آن ها در دستگاه گوارش چیست ؟

دندان ها و زبان ؛وقتی غذا را می جوید ، در واقع آن را با دندان هایتان ریز می کنید . حرکت زبان نیز سبب می شود تا غذا با بزاق دهان ترکیب شود و به صورت توده های خمیری شکل در آید .

1 . انواع دندان ها را نام ببرید .

6 .وظیفه و تعداد آن ها در دهان را نیز ذکر کنید .

پیش: بریدن و تکه تکه کردن غذا ) 4عدد(

2. نیش : بریدن و تکه تکه کردن غذا ) 4عدد(  3. آسیای کوچک : خرد وله کردن غذا ) 8 عدد(  4. آسیای بزرگ: خرد وله
کردن غذا ) 62 عدد(

1. بزاق دهان حاوی چه موادی است و از کجا ترشح می شود ؟

بزاق دهان دارای آب و آنزیم است و از غده های بزاقی ترشح می شود .

8 . آنزیم را تعریف کنید .

آنزیم ها مولکول هایی اند که سرعت واکنش های شیمیایی را زیاد می کنند . بعضی از آنزیم هاتجزیه ی مواد غذایی را سرعت می بخشند . مثلاً نوعی آنزیم بزاقی در تجزیه نشاسته به قند ساده )گلوکز( نقش دارد.

9. وظیفه غده های بزاقی چیست ؟

این غده ها با ترشح بزاق باعث لغزنده شدن غذا و تغییر شیمیایی در آن می شوند.

61 . ترشح بزاق در دهان چه موقع زیاد می شود ؟

ترشح بزاق با نگاه کردن به خوراکی هایی که به خوردن آن ها علاقه مندیم یا حتی زمانی که اسم مواد خوراکی مورد علاقه مان را می شنویم ، افزایش می یابد .

نکته : امروزه از آنزیم ها در صنعت استفاده می برند . یک مثال افزودن آنزیم به پودر های ماشین لباس شویی است . با این
کار قدرت تمیز کنندگی پودرهای لباس شویی افزایش می یابد .

66 . دندان از چه قسمت هایی ساخته شده است ?

6. تاج : الف ( مینا : سطح دندان و ازسخت ترین مواد ب (عاج : زیر مینا که شامل مغز دندان و رگ های خونی است.

2. ریشه : سطح پوشیده از ساروج و درون لثه قرار دارد.

62 . چرا خوردن خوراکی هایی مثل شیرینی و شکلات از عوامل پوسیدگی دندان می باشد ؟

مواد قندی غذای باکتری هایی است که در دهان وجود دارند . این باکتری ها اسید تولید می کنند . اسید مینای دندان را از بین می برد و در نتیجه سبب پوسیدگی دندان می شود .

63 . وظیفه حلق در دستگاه گوارش چیست ؟

حلق غذا را به سمت مری هدایت می کند و از ورود آن به نای و بینی جلوگیری

می نماید.

64 . چگونه غذا در حلق به سمت مری حرکت می کند و به بینی یا نای نمی رود ؟

بینی ، نای و مری به حلق باز می شوند که با احتساب دهان گفته می شود لقمه غذا بر سر یک چهار راه قرار دارد . غذا با بالا آمدن زبان و چسبیدن به سقف دهان ) کام ( به سمت حلق رانده می شود . دراین هنگام زبان کوچک ) کام نرم ( به سمت بالا می رود و راه بینی را می بندد . راه نای نیز با بالا رفتن حنجره و پایین آمدن عضو ماهیچه ای به نام اپیگلوت بسته می شود . بنابراین غذا وارد مری می شود .

نکته : هنگامی که صحبت می کنیم ، مسیر نای باز است . در صورتی که در هنگام غذا خوردن صحبت کنیم ، غذا در زمان بلع یا فرورفتن ممکن است وارد نای شده و باعث ایجاد سرفه و یا حتی خفگی گردد.

65 . لقمه های کوچک چه تاثیری بر سلامت شما دارند ؟

اگر لقمه های کوچک از غذا برداریم ، می توانیم آن را بیشتر بجویم .در این حالت غذا به خوبی با بزاق دهان آغشته شده و گوارش آن آسانتر می شود .

61 . مری چه نقشی در دستگاه گوارش دارد ؟

وقتی غذا وارد مری می شود ، ماهیچه های دیواره ی مری منقبض و منبسط می شوند . ) حرکات موجی شکل ( در نتیجه غذا به پایین و به سمت معده رانده می شود .

61 . چه اتفاقاتی برای غذا در معده می افتد ؟

غذا برای مدتی در معده باقی می ماند تا به خوبی با شیره های گوارشی معده ترکیب شود . این شیره را سلول های پوششی معده ترشح می کنند . شیره گوارشی معده ، آنزیم و اسید دارد . این دو ماده به گوارش مواد غذایی کمک می کنند . وقتی ماهیچه های دیواره معده منقبض می شوند ، غذا نرم تر و با شیره گوارشی مخلوط می شود . غذای گوارش شده ، معده را ترک می کند و وارد روده باریک می شود .

68 . شیره گوارشی معده از کجا ترشح می شود ؟ و حاوی چه موادی است ؟

این شیره را سلول های پوششی معده ترشح میکنند . شیره گوارشی معده ، آنزیم و اسید دارد .

نکته : مدت توقف غذا در معده بستگی به غذایی دارد که می خوریم. غذاهای چرب مدت زمان بیشتری در معده می مانند .
نکته : روده باریک درازترین بخش لوله ی گوارش است که طول آن تقریباً 8 متر است و به 25 سانتی متر ابتدای آن اثنی عشر یا دوازدهه می گویند.

69 . محل گوارش نهایی غذاها کجاست ؟ روده باریک

21 . بیشترین مقدار گوارش در کجا و چگونه صورت می گیرد ؟

روده باریک ؛ این کار با کمک آنزیم های متفاوتی انجام می شود که در روده باریک وجود دارند . این آنزیم ها بیشتر مواد مغذی را گوارش و در نتیجه تجزیه می کنند .

26 . آنزیم های تجزیه کننده مواد مغذی در روده باریک در چه قسمت هایی ساخته می شوند ؟

پانکراس ) لوزالمعده (کبد ) جگر (  غده های داخل روده باریک

22 . بیشتر آنزیم های روده باریک در کجا ساخته می شوند و چگونه واردروده باریک می گردند ؟

در پانکراس ؛ آنزیم های ساخته شده در پانکراس از طریق لوله ای وارد ابتدای روده باریک می شوند .

23 . مولکول های مواد مغذی چگونه وارد سلول ها می شوند ؟

مولکول های مواد مغذی در روده باریک آنقدر کوچک شده اند که می توانند از غشای سلول ها عبور کنند .

نکته : روده باریک تنها بخشی از لوله گوارش است که همه ی مواد مغذی از آن جذب و وارد خون می شوند .

24 . منظور از پرز و ریز پرز در روده باریک چیست ؟

سطح داخلی روده را برجستگی هایی فراوان که کوچک و انگشت مانند هستند فرا گرفته است. این برجستگی ها را پرز می نامند. سلول های دیوارهای پرز ها نیز برجستگی های کوچکتری به نام ریزپرز دارند.

× نکته : اگر همه ی چین خوردگی های روده باریک باز شوند ، سطحی در حدود 21 فرش 4

را می پوشانند . این چین خوردگی ها (پرز و ریزپرزها ) باعث می شوند سطح تماس غذا با روده باریک تا 111 برابر افزایش یابد که این امر باعث افزایش جذب مواد در روده باریک ) ورود مواد مغذی به رگ های پرزها ( می گردد .

25 . چرا بیشترین مقدار جذب در روده باریک صورت می گیرد ؟

زیرا درداخل پرز تعدادی رگ وجود دارد که غذاهای جذب شده وارد این رگ ها می شوند .

نکته : عمل جذب به مقدار بسیار اندکی در دهان ، معده و روده بزرگ نیز انجام می شود.
21 . چه موادی وارد روده بزرگ می شوند ؟ موادی که در روده باریک گوارش نشده اند .

21 . چرا بخشی از سبزی ها در روده باریک گوارش نمی شوند ؟

زیرا اکثر سبزی ها از کربوهیدرات سلولز ساخته شده اند .سلولز در دستگاه گوارش انسان ، هضم )گوارش( نمی شود زیرا آنزیمی برای گوارش آن وجود ندارد.

28 . نقش روده بزرگ در جلوگیری از کمبود آب و مواد معدنی در بدن چیست ؟

موادی که از روده باریک خارج می شوند ، هنوزمقدار زیادی آب و مواد معدنی دارند . بخشی از آنها در روده بزرگ جذب می شوند . اگر روده بزرگ این کار را انجام ندهد ،بدن با مشکل کم آبی و کمبود مواد معدنی مواجه می شود .

29 . خوردن روزانه ی سبزی و میوه چه اهمیتی در سلامت دستگاه گوارش دارد ؟

سلولز این خوراکی ها سبب افزایش حرکات روده بزرگ و در نتیجه دفع آسان مواد می شود .

31 . وظایف روده بزرگ را بنویسید .

جذب بخشی از آب و مواد معدنی ای که از روده باریک خارج شده اند .  تولید ویتامین های B و K توسط باکتری های مفید روده باریک  حرکت دادن مدفوع به سمت مخرج

36 . روده بزرگ چه نقشی در دفع مواد دارد ؟

با انقباض ماهیچه های روده بزرگ ، مدفوع به سمت مخرج حرکت می کند واحساس دفع ایجاد می شود .

نکته : به زائده توخالی و کرمی شکل چسبیده به روده بزرگ آپاندیس می گویند . درصورتی که مجرای آپاندیس بسته شود ،
باکتری های درون آن با تکثیر خود آن را عفونی می کنند که باعث تورم و دردناک شدن این قسمت می شود .

32 . برخی از موارد اهمیت کبد را بنویسید .

ذخیره کردن برخی مواد مغذی خون و وارد کردن آن ها به سلول ها با توجه به نیازآن ها  ساختن صفرا برای گوارش چربی ها

نکته : کبد بزرگترین اندام بدن است .

33 . مهمترین وظیفه کبد چیست ؟

خون موجود در اطراف روده باریک سرشار از مواد مغذی است . این خون ابتدا وارد کبد میشود . بسیاری از مواد مغذی در این اندام ذخیره و با توجه به نیاز سلول به تدریج وارد خون می شوند .

34 . صفرا در کجا ساخته می شود ؟ در کجا ذخیره می گردد ؟ و چه اهمیتی دارد ؟

صفرا در کبد ساخته می شود . این ماده درکیسه صفرا ذخیره می شود . صفرا در گوارش چربی ها نقش دارد .

35 . چرا بعضی ها با خوردن شیر ، ناراحتی گوارشی پیدا می کنند ؟

نوعی قند به نام لاکتوز در شیر وجود دارد . بعضی افرادنسبت به این قند حساسیت دارند . چنین افرادی می توانند شیر بدون لاکتوز مصرف کنند .

31 . چرا باید در خوردن کربوهیدرات ها زیاده روی نکنیم ؟

اگر مقدار زیادی کربوهیدرات بخوریم ، کبد از آن ها برای ساختن چربی استفاده می کند . بنابراین اگر در خوردن خوراکی ها های پر از کربوهیدرات زیاده روی کنیم ، با مشکل اضافه وزن مواجه می شویم .

نکته : حداقل نیم ساعت فعالیت ورزشی در روز به داشتن وزن مناسب و همچنین سلامت دستگاه گوارش کمک می کند .
نکته : وزن مناسب در سلامت افراد موثر است .

31 . برخی از خطرات ناشی از وزن نامناسب را بنویسید .

خطر فشار خون زیاد و بیماری های قلبی در افرادی که اضافه وزن دارند ، بیشتر است  احتمال پوکی استخوان در افرادی که کمبود وزن دارند بیشتر است .

38 . چه عواملی در وزن افراد تاثیر گذار است ؟

وزن هر فردی به عواملی مثل وراثت ، مقدار غذای روزانه ، نوع خوراکی هایمصرفی ، تحرک ، استخوان بندی و ماهیچه ها ، قد ، ورزش ، میزان بافت چربی و ... بستگی دارد .